MỘT SỐ GIẢI PHÁP ĐỂ NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG, HIỆU QUẢ TRONG HOẠT ĐỘNG ĐẤU THẦU
Trong những năm qua, việc triển khai thực hiện Luật Đấu thầu số 43/2013/QH13 ngày 26/11/2013; Nghị định số 63/2014/NĐ-CP ngày 26/6/2014 của Chính phủ quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Đấu thầu về lựa chọn nhà thầu và các Thông tư hướng dẫn của các Bộ, ngành Trung ương và các Chỉ thị của Thủ tướng Chính phủ (số 47/CT-TTg ngày 27/12/2017 về việc chấn chỉnh công tác đấu thầu trong các dự án đầu tư phát triển và hoạt động mua sắm thường xuyên sử dụng vốn nhà nước và số 13/CT-TTg ngày 04/4/2017 về việc tăng cường sử dụng vật tư, hàng hóa sản xuất trong nước trong công tác đấu thầu các dự án đầu tư phát triển và hoạt động mua sắm thường xuyên sử dụng vốn nhà nước); Chỉ thị số 03/CT-BKHĐT ngày 24/5/2019 của Bộ Kế hoạch và Đầu tư về việc chấn chỉnh công tác đấu thầu, tăng cường hiệu lực, hiệu quả và đẩy lùi tình trạng tiêu cực, vi phạm trong đấu thầu thường xuyên được lãnh đạo Sở quan tâm, chỉ đạo thực hiện, qua đó đã góp phần nâng cao hiệu quả công tác lựa chọn nhà thầu của các sở, ban, ngành, các chủ đầu tư, bên mời thầu.
Sở Kế hoạch và Đầu tư cũng thường xuyên cập nhật, triển khai các quy định mới về công tác đấu thầu, đảm bảo theo quy định. Thời gian quan, Sở đã ban hành một số văn bản để triển khai thực hiện công tác đấu thầu như: Công văn số 3058/SKHĐT-TH ngày 18/10/2021 về việc triển khai thực hiện Thông tư số 06/2021/TT-BKHĐT ngày 30/9/2021 của Bộ Kế hoạch và Đầu tư quy định chi tiết việc thu, nộp, quản lý và sử dụng các chi phí về đăng ký, đăng tải thông tin, lựa chọn nhà thầu, nhà đầu tư trên Hệ thống mạng đấu thầu quốc gia, Báo Đấu thầu; Công văn số 3142/SKHĐT-TH ngày 07/11/2022 về việc triển khai thực hiện Công văn số 4229/BKHĐT-QLĐT ngày 27/6/2022 của Bộ Kế hoạch và Đầu tư về việc hướng dẫn chuyển đổi tài khoản người dùng sang Hệ thống mạng đấu thầu quốc gia mới; Công văn số 2465/SKHĐT-TH ngày 24/8/2022 về việc triển khai văn bản số 5520/BKHĐT-QLĐT ngày 08/8/2022 của Bộ Kế hoạch và Đầu tư về việc hướng dẫn thực hiện cơ chế đặc thù về chỉ định thầu theo các Nghị quyết của Quốc hội, … làm cơ sở cho các đơn vị thực hiện.
Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện công tác giám sát, theo dõi hoạt động đấu thầu còn một số tồn tại, khó khăn, vướng mắc như: Các đơn vị thực hiện đăng tải kế hoạch lựa chọn nhà thầu được duyệt lên Hệ thống mạng đấu thầu quốc gia còn chưa tuân thủ thời gian thực hiện theo quy định tại Khoản 1 Điều 8 Thông tư số 10/2015/TT-BKHĐT ngày 26/10/2015 (ngày đăng tải >7 ngày kể từ ngày được phê duyệt); Hệ thống đấu thầu quốc gia đã được chuyển sang trạng thái mới, môi trường mới, tuy nhiên việc đăng tải hoặc các dữ liệu cũ và mới chưa được cập nhật liên thông với nhau gây khó khăn trong việc tìm kiếm thông tin, gây mất thời gian đăng tải lại và không đảm theo quy định pháp luật. Bên cạnh đó, việc đấu thầu qua mạng cũng gây khó khăn cho việc đăng tải do hệ thống mạng thường xuyên bị nghẽn, không đăng tải được; Các cơ quan quản lý nhà nước về đấu thầu (Sở Kế hoạch và Đầu tư, UBND cấp huyện) do hạn chế về biên chế, cán bộ phụ trách về công tác đấu thầu rất ít, có nhiều đơn vị chỉ có 01 cán bộ phụ trách về lĩnh vực Kế hoạch - Đầu tư bao gồm cả đấu thầu nên việc thực hiện công tác giám sát, theo dõi hoạt động đấu thầu còn hạn chế. Mặt khác, số lượng gói thầu cung cấp dịch vụ tư vấn, dịch vụ phi tư vấn đơn giản, có hạn mức thấp nên áp dụng hình thức chỉ định thầu hiện nay rất nhiều. Do đó, việc giám sát, theo dõi hoạt động đấu thầu đối với các gói thầu áp dụng hình thức chỉ định thầu sẽ phát sinh công việc rất lớn.
Một số giải pháp để nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác giám sát, theo dõi hoạt động đấu thầu cũng như thi hành pháp luật về đấu thầu trên địa bàn tỉnh trong thời gian tới:
Một là, Tiếp tục phổ biến, quán triệt và triển khai thực hiện nghiêm túc Luật Đấu thầu; Nghị định số 63; chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ tại các Chỉ thị: số 13/CT-TTg ngày 04/4/2017, số 47/CT-TTg ngày 12/12/2017; Chỉ thị số 03/CT-BKHĐT ngày 24/5/2019 của Bộ Kế hoạch và Đầu tư; Kế hoạch tổng thể và lộ trình áp dụng lựa chọn nhà thầu qua mạng giai đoạn 2016-2025 theo Quyết định số 1402/QĐ-TTg ngày 13/7/2016 của Thủ tướng Chính phủ và các Thông tư số 10/2015/TT-BKHĐT ngày 26/10/2015, Thông tư số 10/2016/TT-BKHĐT ngày 22/7/2016 và Thông tư số 08/2022/TT-BKHĐT ngày 31/5/2022 của Bộ Kế hoạch và Đầu tư.
Hai là, Chú trọng thực hiện nghiêm túc các yêu cầu sau để đảm bảo nguyên tắc cạnh tranh, công bằng, minh bạch, hiệu quả trong hoạt động đấu thầu, lựa chọn nhà thầu:
- Thường xuyên cập nhật, nghiên cứu kỹ lưỡng hệ thống các văn bản quy phạm pháp luật về đấu thầu; thực hiện nghiêm quy định về quy trình, thủ tục, thời gian thực hiện các bước công việc trong quá trình tổ chức đấu thầu, lựa chọn nhà thầu (cung cấp thông tin, đánh giá, trình, thẩm định và phê duyệt các nội dung trong đấu thầu,...).
- Lựa chọn đơn vị tư vấn đấu thầu hoặc lập tổ chuyên gia đấu thầu đảm bảo đủ điều kiện, năng lực, kinh nghiệm theo quy định hiện hành. Hợp đồng giữa chủ đầu tư, bên mời thầu và tư vấn đấu thầu phải quy định rõ trách nhiệm của tư vấn đấu thầu, các điều kiện ràng buộc khi tư vấn đầu thầu vi phạm hoặc không đảm bảo yêu cầu chất lượng. Trong mọi trường hợp, chủ đầu tư, bên mời thầu phải chịu trách nhiệm nếu lựa chọn tư vấn đấu thầu không đáp ứng yêu cầu dẫn đến xảy ra sai sót từ phía tư vấn hoặc tư vấn có các hành vi vi phạm, đặc biệt là các vi phạm liên quan đến việc dàn xếp, cố tình gây ra sai sót trong lập, thẩm định HSMT/HSYC, đánh giá HSDT/HSĐX.
- Khi phân chia dự án, dự toán mua sắm thành các gói thầu phải căn cứ theo tính chất kỹ thuật, trình tự thực hiện, bảo đảm tính đồng bộ của dự án, dự toán mua sắm và quy mô gói thầu hợp lý. Không được chia những công việc của dự án thành các gói thầu quá nhỏ, làm giảm sự thống nhất, đồng bộ về kỹ thuật và công nghệ. Nghiêm cấm việc chia dự án, dự toán mua sắm thành các gói thầu trái với quy định của Luật Đấu thầu.
- Chỉ được phép tổ chức lựa chọn nhà thầu khi đã có Quyết định phê duyệt kế hoạch lựa chọn nhà thầu (kể cả các gói thầu tư vấn). Lập, thẩm định, phê duyệt HSMT/HSYC, hồ sơ mời sơ tuyển, hồ sơ mời quan tâm,… đảm bảo nguyên tắc cạnh tranh, công bằng, minh bạch, hiệu quả kinh tế.
- Người có thẩm quyền, chủ đầu tư/bên mời thầu có trách nhiệm kịp thời giải quyết kiến nghị trong hoạt động đấu thầu theo đúng trình tự, thẩm quyền và thời gian quy định tại Điều 91, Điều 92 Luật đấu thầu; không được giao đơn vị tư vấn đấu thầu thay mặt chủ đầu tư giải quyết, trả lời kiến nghị của nhà thầu; không để phát sinh trường hợp xử lý kiến nghị, phản ánh chậm trễ hoặc xử lý không thấu đáo, tránh để xảy ra tình trạng khiếu nại, kiến nghị kéo dài, vượt cấp. Công khai xử lý vi phạm trên Hệ thống mạng đấu thầu quốc gia; đồng gửi quyết định xử lý vi phạm đến Sở Kế hoạch và Đầu tư, Bộ kế hoạch và Đầu tư để tổng hợp, theo dõi.
- Tăng cường các biện pháp nâng cao tỷ lệ tiết kiệm trong công tác đấu thầu trên tất cả các hình thức lựa chọn nhà thầu, trong đó đặc biệt chú trọng khâu lập, thẩm định, phê duyệt dự toán gói thầu, giá gói thầu.
Ba là, nâng cao trách nhiệm quản lý trong hoạt động đấu thầu:
- Sở Kế hoạch và Đầu tư phối hợp chặt chẽ với các cơ quan, đơn vị, địa phương liên quan tăng cường theo dõi, hướng dẫn, thanh tra, kiểm tra, giám sát, kịp thời chấn chỉnh, xử lý các hành vi vi phạm trong hoạt động đấu thầu trên địa bàn toàn tỉnh. Thường xuyên nắm bắt thông tin, phản ánh, kiến nghị về các hành vi tiêu cực, vi phạm trong hoạt động đấu thầu để kịp thời xác minh làm rõ. Xử lý nghiêm các cá nhân, tổ chức có hành vi vi phạm pháp luật về đấu thầu và đăng tải công khai các hành vi vi phạm theo đúng quy định pháp luật. Tiếp tục tăng cường tổ chức các lớp tập huấn, bồi dưỡng cho cán bộ về công tác đấu thầu cũng như công tác giám sát, đánh giá đầu tư,… nhằm nâng cao năng lực quản lý về công tác đấu thầu, giám sát đầu tư trong quản lý dự án.
- Người đứng đầu các cơ quan, đơn vị, địa phương tuyệt đối không được lợi dụng chức vụ, quyền hạn để can thiệp vào quá trình lựa chọn nhà thầu của chủ đầu tư, chủ dự án, bên mời thầu dẫn đến làm sai lệch kết quả lựa chọn nhà thầu.
Chỉ đạo thực hiện nghiêm công tác quản lý đấu thầu tại cơ quan, đơn vị mình; thường xuyên kiểm tra, giám sát, theo dõi, kịp thời phát hiện và xử lý nghiêm những hành vi tiêu cực; chịu trách nhiệm toàn diện trước UBND tỉnh, Chủ tịch UBND tỉnh, cơ quan thanh tra, kiểm tra, kiểm toán, cơ quan quản lý nhà nước về hoạt động đấu thầu trong trường hợp để xảy ra vi phạm thuộc thẩm quyền quản lý.
- Các đơn vị chủ đầu tư lập báo cáo tình hình thực hiện công tác đấu thầu các dự án, gói thầu được giao làm chủ đầu tư theo định kỳ hoặc đột xuất gửi cơ quan chủ quản, người quyết định đầu tư và Sở kế hoạch và Đầu tư đảm bảo chất lượng, đúng thời gian quy định. Đẩy mạnh thực hiện đấu thầu qua mạng để tăng tính cạnh tranh, nâng cao hiệu quả trong công tác đấu thầu. Đồng thời, tiếp tục thực hiện nghiêm việc đăng tải thông tin trên Hệ thống mạng đấu thầu quốc gia, Báo đấu thầu.
- Đồng thời, tăng cường giáo dục, tuyên truyền pháp luật, thực hiện xử phạt nghiêm minh đối với các hành vi vi phạm quy định Luật Đấu thấu.
Bốn là, đề xuất bổ sung biên chế để thực hiện tốt công tác giám sát, theo dõi hoạt động đấu thầu trên địa bàn tỉnh, trước mắt cần tập trung, tăng cường công tác giám sát, theo dõi hoạt động đấu thầu đối với các gói thầu có giá trị lớn, đặc thù, yêu cầu cao về kỹ thuật khi có thắc mắc, kiến nghị của các nhà thầu trong thời gian tới.
Mai Hương